Kanker; ziekte van lichaam en geest

Ieder jaar krijgen zo’n 118.000 Nederlanders de diagnose kanker. Het is al jaren doodsoorzaak nummer 1 in ons land. Wereldwijd wordt er ontzettend veel onderzoek gedaan naar de oorzaak en behandeling van kanker. Ook op gebied van de traditionele Chinese geneeskunde (TCM). Acupunctuur blijkt één van de meest bewezen effectieve en veilige behandelingen bij kanker te zijn om kankergerelateerde klachten en bijwerkingen van reguliere behandeling te verlichten. Acupunctuur wordt niet ingezet om de kanker zelf te behandelen. Maar wat is kanker precies volgens de Chinese geneeskunde? En wat kunnen we er als TCM therapeuten mee?

Kanker is een complexe ziekte. De reden hiervoor is dat kanker eigenlijk niet één ziekte is, maar een verzamelnaam is voor meerdere ziekten. Kanker kan in ieder deel van het lichaam ontstaan en cellen binnen dezelfde kankersoort kunnen alsnog verschillen in DNA. Dat maakt het lastig te behandelen. Kanker heeft niet één oplossing of één oorzaak. Wel weten we dat 90% tot 95% van de gevallen kunnen worden toegeschreven aan omgevings- en leefstijlfactoren. Dat ligt in lijn met de TCM visie op kanker, waar men zich focust op de combinatie van externe pathogene factoren, omgevingsfactoren, emotioneel disbalans en verkeerde voeding.

Kanker is al duizenden jaren oud

Ondanks dat je misschien anders dacht, is kanker niet iets van de laatste eeuw. Kanker bestaat al duizenden jaren, alleen noemde men het toen niet zo. De vroegste bewijzen van kanker zijn gevonden bij menselijke mummies met gefossiliseerde bottumoren vanuit het oude Egypte en zijn er diverse omschrijvingen van de term kanker (liú 瘤) ontdekt op 3.500 jaar oude orakelbeeninscripties en schildpadschilden in het oude Chinese rijk. Het woord “kanker” komt vanuit “carcinos” en “carcinoom”. Hippocrates (Griekse arts, 460-370 v.Chr.) gebruikte deze termen om niet-zweervormende en zweervormende tumoren te beschrijven. Galen, een andere Griekse arts (130-200 nChr.), gebruikte het woord oncos (Grieks voor zwelling) om tumoren te beschrijven. Beide termen worden nu nog gebruikt.

Ziekte van lichaam en geest

Binnen de Chinese geneeskunde wordt kanker gezien als ziekte van zowel lichaam als geest. We zien niet alleen een onbalans tussen Yin en Yang, maar ook in de cyclus van de Vijf elementen, inclusief gekoppelde meridianen en bijbehorende organen, emoties en overige kenmerken. Volgens de oude geschriften van de Gele Keizer (2698 tot 2599 v.Chr.) de Huang Di Nei Jing, ligt de oorzaak van kanker in de combinatie van externe pathogene factoren, omgevingsfactoren, emotioneel disbalans en verkeerde voeding. Dit samen veroorzaakt een verstoring tussen Yin en Yang, Water en Vuur, Shen en Jing. Metaal is verzwakt en heeft onvoldoende overwicht om Hout in bedwang te houden, waardoor oneindige groei ontstaat.

Om kanker vanuit een Chinees oogpunt te begrijpen, dienen een aantal westerse definities te worden vertaald:

Yang neemt over

Chinese geneeskunde draait om dualiteit; Yin en Yang. Deze dualiteit is overal in het leven terug te vinden, ook in ons lichaam tot op cellulair niveau. In een gezonde situatie zijn Yin en Yang in evenwicht. Er is een balans tussen celgroei (mitose) en celdood (apoptose). Kanker staat gelijk aan onbalans. Iets in ons lichaam heeft de basisdynamiek veranderd waardoor Yin naar de achtergrond is geraakt en Yang het cellulair proces heeft overgenomen. Met als resultaat; een ongecontroleerde snelle celgroei van gemuteerde cellen.

Hout overactief

Als we kijken naar de Vijf elementen, dan hebben we het Vuur-element, dat maximaal Yang is en het Water-element, dat maximaal Yin is. Water staat symbool voor de oorsprong van het leven. Via de Sheng cyclus stroomt de energie door naar het Hout, waar Yin Yang wordt, alles in beweging komt en groei ontstaat. Deze groei komt vervolgens tot een hoogtepunt in het Vuur-element, de hoogste versnelling van de Vijf elementen. Het Aarde-element markeert de omslag en Metaal staat symbool voor loslaten, verlies en achteruitgang. Het is de afnemende fase van het leven om uiteindelijk weer te komen in het Water.

Cellen ondergaan hetzelfde proces van rijping, groei en achteruitgang. Echter, in kankercellen is de Hout-fase op de één of andere manier extreem actief. Voor hen is het altijd lente, er is oneindige groei. Terwijl het Metaal-element, dat verantwoordelijk is voor de controle, juist inactief functioneert. Met een zwak Metaal-element binnen de Ko cyclus krijgt een eventueel diepgewortelde Xie Qi de mogelijkheid om met zijn destructieve aard de controle vanuit Metaal nog verder te verstoren en af te zwakken. Hiermee wordt het ongecontroleerde karakter van een kankercel uitgelegd.

Aantasting van Jing

Het cellulair proces wordt gestart door een extern signaal (receptor) dat doordringt via de celkern naar het DNA. DNA is de meeste Yinne stof in een cel. Chinees gezien is dit de Jing, want in de klassieke teksten van de TCM creëert de Jing van de moeder en de Jing van de vader samen de Jing van het kind. Hierin berust het idee dat de Jing vergelijkbaar is met de westerse genetica.  Om de Jing aan te tasten en mutaties te creëren, zijn er een aantal factoren die aandacht behoeven in relatie tot kanker, namelijk: erfelijke factoren en omgevingsfactoren zoals chemicaliën (toxines), straling (Hitte of toxische Hitte) en virussen of andere infectie-verwekkende stoffen die ontstekingen veroorzaken (toxines of externe pathogene factoren). Buiten deze factoren stellen we onszelf (al dan niet bewust) bloot aan kankerverwekkende middelen zoals tabak, alcohol, vette voeding, asbest, UV-licht etc.

Interactie tussen Shen en Jing

Het proces van celdeling wordt geactiveerd door een extern signaal. Dr. Yair Maimon - Vice-president WFAS (Wereldfederatie van acupunctuur) - schaart dit externe signaal onder de Shen, omdat de Shen alles omvat dat het leven beïnvloedt. Daarnaast is de Shen verantwoordelijk voor de creatie van het leven. Als we deze visie volgen, zou dat betekenen dat cel-ontwikkeling ofwel Jing gestuurd wordt door de Shen. Er is een interactie tussen die twee om te komen tot creatie. Kankercellen zijn afgesloten van de buitenwereld. Zij acteren opzichzelfstaand, zonder inspiratie vanuit de Shen. Maar niets wordt geactiveerd zonder iets, dus welke entiteit neemt de activatie van celdeling in een kankercel over? Is het de Gui? Of is het misschien Xie Qi dat vastzit? Ik ben er (nog) niet aan uit.

Wil je als acupuncturist of TCM-therapeut mensen met kanker behandelen, dan gaat dit – naar mijn mening – dus verder dan alleen het elimineren van Hitte en toxines, het oplossen van stagnaties en ophopingen, het tonifiëren van Qi en Bloed en het versterken van de Wei Qi. Je zal ook rekening moeten houden met onderliggende pathologieën, emoties en leefstijlfactoren.

Wil je hier meer over weten? Volg mij op social of meld je aan voor één van mijn bijscholingen.